Klik op de afbeelding voor vergrote weergave met beschrijvende tekst
Zwartbruine satijnzwam (Entoloma%20vindobonense)
Bestond er tot voor kort slecht 1 Bruine satijnzwam, inmiddels blijken er meerdere variëteiten onder deze naam schuil te gaan. En het is niet de aloude, vertrouwde Bruine satijnzwam die het meest algemeen is in de duinen, maar de Zwartbruine. Het is even wennen.
De nieuwe Zwartbruine satijnzwam heeft een zeer donkere, bijna zwarte hoed met een deuk in het centrum. De rand is iets lichter en zwak doorschijnend gestreept.
De plaatjes staan vrij dicht opeen en zijn iets buikig, donker grijsbruin met roze tint en met een gekartelde snede.
De steel is niet, zoals de steel van de Bruine, zilverig gestreept, maar vuil grijsbruin en glad tot aangedrukt vezelig.
In de Veldgids Zeereep attendeert M. Noordeloos op diverse variëteiten van de Bruine satijnzwam die gevonden kunnen worden in het duingrasland. De verschillen zitten in de kleur en in de mate waarin de hoed doorschijnend gestreept is. Ook kunnen er verschillen zijn in de mate waarin de hoed glanzend is. Ook de steel varieert in kleur en gladheid.
Sporen 7.0-11.0 x 7.0-8.5 mu, Q=1.0-1.4, afgerond 5 hoekig, bijna rond. De veldgids geeft een summier sleuteltje
11. Hoed middel tot donkerbruin, roodbruin of grijsbruin en duidelijk doorschijnend gestreept, steel met een zilverig witte vezelbekleding op een bruine ondergrond
==>Bruine satijnzwam (E. sericeum)
1b. Hoed donker, grijsbruin of sepia, niet doorschijnend gestreept, steel glad of fijn gestreept, maar niet zilverig gestreept -->
2a. Hoed vrijwel glad, niet gezoneerd ==> Zwartbruine satijnzwam (E. vindobonense)
2b. Hoed met fijn pluizige of heel fijnharige plekjes, soms gezoneerd ==>Ongestreepte satijnzwam (E. terreum).
De nieuwe Zwartbruine satijnzwam heeft een zeer donkere, bijna zwarte hoed met een deuk in het centrum. De rand is iets lichter en zwak doorschijnend gestreept.
De plaatjes staan vrij dicht opeen en zijn iets buikig, donker grijsbruin met roze tint en met een gekartelde snede.
De steel is niet, zoals de steel van de Bruine, zilverig gestreept, maar vuil grijsbruin en glad tot aangedrukt vezelig.
In de Veldgids Zeereep attendeert M. Noordeloos op diverse variëteiten van de Bruine satijnzwam die gevonden kunnen worden in het duingrasland. De verschillen zitten in de kleur en in de mate waarin de hoed doorschijnend gestreept is. Ook kunnen er verschillen zijn in de mate waarin de hoed glanzend is. Ook de steel varieert in kleur en gladheid.
Sporen 7.0-11.0 x 7.0-8.5 mu, Q=1.0-1.4, afgerond 5 hoekig, bijna rond. De veldgids geeft een summier sleuteltje
11. Hoed middel tot donkerbruin, roodbruin of grijsbruin en duidelijk doorschijnend gestreept, steel met een zilverig witte vezelbekleding op een bruine ondergrond
==>Bruine satijnzwam (E. sericeum)
1b. Hoed donker, grijsbruin of sepia, niet doorschijnend gestreept, steel glad of fijn gestreept, maar niet zilverig gestreept -->
2a. Hoed vrijwel glad, niet gezoneerd ==> Zwartbruine satijnzwam (E. vindobonense)
2b. Hoed met fijn pluizige of heel fijnharige plekjes, soms gezoneerd ==>Ongestreepte satijnzwam (E. terreum).
Kenmerken van het geslacht Satijnzwammen (Entoloma) waartoe Zwartbruine satijnzwam behoort.
Het geslacht Entoloma omvat wereldwijd minimaal zo´n 2000 soorten.
Determineren van deze paddenstoelen is bijna alleen mogelijk met behulp van microscopische kenmerken. Veldkenmerken zijn
Bekijk en meet de sporen, bepaal de Q-waarde (lengte/breedte) en bepaal aan de hand hiervan of de omtrek isodiametrisch (Q tussen 1,0 en 1,1), subisodiametrisch (Q tussen 1,1 en 1,25) of heterodiametrisch (Q dan 1,25) is. Tel het aantal hoeken in zijaanzicht (de hoek van de apiculus telt ook mee). Er komen ook satijnzwammen met knobbelige, kubusvormige of stervormige sporen voor.
Belangrijk is de aan- of afwezigheid van gespen aan de voet van de basidiën.
De aan- of afwezigheid van cystiden op de lamelsnede en deels op de zijde van de lamel (pleurocystiden) en op de steel (caulocystiden) is eveneens bepalend bij determinatie.
De structuur en pigmentatie van de hoedhuid zijn sleutelkenmerken binnen de satijnzwammen. Al bij het verzamelen is het belangrijk te letten op de hoedstructuur - zijn er fijne vezeltjes en/of schubjes, kleine adertjes of oneffenheden? Kijk onder de microscoop in welke richting de hyfen lopen
- parallel aan het hoedoppervlak (cutis)
- hyfen opstijgend en loodrecht op de straal van de hoed - trichoderm
- eindcellen ongeveer even lang en in het gelid staand (hymeniderm)
- eindcellen rond en in korte ketens (calliderm)
En dan is er nog de pigmentatie. De kleurstof kan intracellulair = opgelost in het celvocht zijn
geïncrusteerd = het pigment zit op de wand van de hyfe
membranair = pigment in de wand van de hyfe
De verschillende pigmenttypes kunnen ook gecombineerd voorkomen.
Zie Hoe raak ik thuis in de Satijnzwammen van Machiel Noordeloos in Coolia 45-2 voor heel veel meer informatie over satijnzwammen
Het geslacht Entoloma omvat wereldwijd minimaal zo´n 2000 soorten.
Determineren van deze paddenstoelen is bijna alleen mogelijk met behulp van microscopische kenmerken. Veldkenmerken zijn
- de uiterlijke vorm - lijkt de zwam uiterlijk op een collybia, een schelp- of oorzwammetje, een vezelkop, een mycena, een trechterzwam, een hertenzwam of een ridderzwam?
- Zijn de hoed- en het steeloppervlak glad of niet? Is alleen de rand glad of het hele oppervlak?
- Is de hoed hygrofaan of niet?
- Ecologische kenmerken - waar groeit de paddenstoel? Grasland, bos, veen, alpine zone etc.
- Ook de verschijningstijd kan een indicatie zijn: de voorjaarssatijnzwammen verschijnen vanaf laat in de winter tot in het voorjaar
Bekijk en meet de sporen, bepaal de Q-waarde (lengte/breedte) en bepaal aan de hand hiervan of de omtrek isodiametrisch (Q tussen 1,0 en 1,1), subisodiametrisch (Q tussen 1,1 en 1,25) of heterodiametrisch (Q dan 1,25) is. Tel het aantal hoeken in zijaanzicht (de hoek van de apiculus telt ook mee). Er komen ook satijnzwammen met knobbelige, kubusvormige of stervormige sporen voor.
Belangrijk is de aan- of afwezigheid van gespen aan de voet van de basidiën.
De aan- of afwezigheid van cystiden op de lamelsnede en deels op de zijde van de lamel (pleurocystiden) en op de steel (caulocystiden) is eveneens bepalend bij determinatie.
De structuur en pigmentatie van de hoedhuid zijn sleutelkenmerken binnen de satijnzwammen. Al bij het verzamelen is het belangrijk te letten op de hoedstructuur - zijn er fijne vezeltjes en/of schubjes, kleine adertjes of oneffenheden? Kijk onder de microscoop in welke richting de hyfen lopen
- parallel aan het hoedoppervlak (cutis)
- hyfen opstijgend en loodrecht op de straal van de hoed - trichoderm
- eindcellen ongeveer even lang en in het gelid staand (hymeniderm)
- eindcellen rond en in korte ketens (calliderm)
En dan is er nog de pigmentatie. De kleurstof kan intracellulair = opgelost in het celvocht zijn
geïncrusteerd = het pigment zit op de wand van de hyfe
membranair = pigment in de wand van de hyfe
De verschillende pigmenttypes kunnen ook gecombineerd voorkomen.
Zie Hoe raak ik thuis in de Satijnzwammen van Machiel Noordeloos in Coolia 45-2 voor heel veel meer informatie over satijnzwammen
| familie | Satijnzwamfamilie (Entolomataceae) |
| info familie | Een grote familie gevormd door drie geslachten, Entoloma, Rhodocybe en Clitopilus (resp. Satijnzwammen, Zalmplaat en Molenaar). Kenmerkend zijn de roze tot rozebruine sporen. Deze sporen hebben een bijzondere wandstructuur van ribben en knobbels. De wand is gelaagd in tegenstelling tot die van andere rozesporige families als de Hertenzwammen en de Beurszwammen. Ook de Schijnridderzwammen hebben een roze sporenfiguur, maar ook hier missen de sporen de specifieke wandstructuur. |
| naam | zwartbruine_satijnzwam (Entoloma vindobonense) |
| waar | mosrijke duinvalleien |
| sporeekleur | roze |
| hoed | 14- mm, gewelfd, maar snel afgeplat, deuk in het centrum, hygrofaan, bij vocht bijna zwartbruin, zwak doorschijnend gestreept |
| steel | 30-60x4-5 mm, cilindrisch, vuil grijsbruin, ,glad tot aangedrukt vezelig, niet zilverig gestreept |
| plaatjes | vrij dicht opeen, uitgebocht aangehecht, iets buikig, donker grijsbruin met roze tint, gekartelde snede |