Kabouterwasplaat

Klik op de afbeelding voor vergrote weergave met beschrijvende tekst

Kabouterwasplaat (Hygrocybe%20insipida)

De kleur van de Kabouterwasplaat varieert van geel tot oranjerood. Felrood gekleurd lijkt de Kabouterwasplaat best wel veel op een Gewoon vuurzwammetje (voor de leek). De gele variant doet dan weer denken aan een Elfenwasplaat.
Het verschil voel je direct als je de paddenstoel aanraakt: de Kabouterwasplaat heeft een slijmerig of kleverig hoedje èn steel. Het Gewone vuurzwammetje (H. miniatia) heeft een droog hoedje met schubjes. De Elfenwasplaat heeft altijd een droge steel en is echt geel (zonder oranjetinten) van kleur.
En dan is er nog de zeer algemene Zwartwordende wasplaat. Bij ouder worden direct te herkennen aan de zwartverkleuringen. Een tweede handig kenmerk van deze wasplaat zijn de vrije lamellen.

Info uit Funga Nordica
Hier wordt het onderscheid gemaakt tussen slijmerig, kleverig of vochtig. De Kabouterwasplaat voelt vochtig aan wanneer hij nog vers is.
Hygrocybe insipida (Kabouterwasplaat)

Vruchtlichaam helder rood, oranje, geel

- Niet zwart verkleurend
- Hoed vochtig
- Lamellen breed aangehecht
- Smaak geen
- Steel slijmig of vochtig
- Lamelsnede niet slijmerig
- In grasland - Steel niet slijmerig, maar vochtig indien vers

Sporen (5-)6-7.5x3-4(-5) mu. Ellipsvormig, cilindrisch tot langwerpig, soms ingesnoerd
Lamelvlees onregelmatig met gezwollen elementen tot 150 mu lang
Hoedhuid ixotrichoderm gemengd met ixocutis. De hyfen van de hoedhuid zijn teruggebogen.
Kenmerken van het geslacht Wasplaat  (Hygrocybe) waartoe Kabouterwasplaat behoort.

Wasplaatjes hebben meestal een felgekleurde, wasachtige of glazige hoed en steel.
De lamellen zijn vrij dik en vrij tot aflopend (een belangrijk kenmerk dus!) en wasachtig.
Een tweede belangrijk determinatiekenmerk is of de hoed en de steel al dan niet glibberig of kleverig zijn.
Saprotroof of samenlevend met grassen.

Wasplaatjes proberen te benoemen:

Bij het uitsleutelen van de wasplaten stuit je al snel op van die "tsja..?"-momenten. Vochtig, kleverig, slijmerig, vettig of toch gewoon droog? Het hangt er vaak al vanaf of je in de stralende zon of in de stromende regen op wasplatenjacht bent. Ook de lippenproef (de paddestoel even langs je lippen wrijven) brengt niet altijd uitkomst.
De kleuren kunnen erg variabel zijn, bijvoorbeeld rood tot oranje-rood, verblekend naar gelig en dat dan in tal van varianten.

De gemakkelijkst te herkennen wasplaat is de Zwartwordende (H. conica). Zodra je ook maar de kleinste zwarte verkleuring ontwaart op de hoed of de steel, kun je er vanuit gaan dat de wasplaat H. conica is.
De hoed en steel kunnen zowel droog als plakkerig zijn. De hoed is meestal puntig. Het is een paddestoel van de kust. De kleur is geel, oranje of rood.
In stuivend zand kan de H. conicoides (Duinwasplaat) worden gevonden. Van deze wasplaat verkleurt alleen de steel, niet de hoed. Bij doorsnede zie je dat de gele lamellen bij de aanhechting oranjerood gekleurd zijn, dit is bij de Zwartwordende niet het geval.


Rode, oranje en gele wasplaten

- Hoed droog en steel droog - lamellen vrij of aangehecht, niet aflopend
- Hoed rood - oranjerood
  • H. miniata (Gewoon vuurzwammetje)
  • H. helobia (Broos vuurzwammetje) in veenmos-rietland
  • H. coccineocrenata (Veenmosvuurzwammetje) in hoogveen
  • H. mucronella (Bittere wasplaat Z kust)
  • H. splendidissima (Klaprooswasplaat Z Rotsg.)
  • H. coccinea (Scharlaken wasplaat matig algemeen kust )
  • H. constrictospora (Vermiljoenwasplaat Z).
  • H. calciphila (Kalkvuurzwammetje, zeldzaam
  • H. intermedia (Vezelige wasplaat, zeer zeldzaam
  • H. reidii (Honingwasplaat)
    Vuurzwammetjes
    De vuurzwammetjes hebben een geschubde hoed - hierin onderscheiden ze zich van de overige rode wasplaten.
    De schubjes van het Broze vuurzwammetje staan rechtop, ze zijn vaak wat gelig. De schubjes van het Veenmosvuurzwammetje kleuren, vooral in het centrum van de hoed, zwart.
    De Klaprooswasplaat is fors en heeft een helder rode hoed en is tot nu toe alleen in het wasplatenreservaat in Friesland te bewonderen geweest.
    De Scharlaken wasplaat is kleiner, heeft bij vocht een glanzende en bij droogte matte hoed. Jonge exemplaren kunnen een wat slijmerige hoed hebben, bij oudere exemplaren is de hoed droog. De kleur is bloed- tot kersrood, later okergeel verblekend. De steel heeft dezelfde kleur als de hoed. De lamellen zijn breed en rood- tot geeloranje gekleurd.

    - Hoed kleverig, slijmerig en steel droog - lamellen vrij of aangehecht, niet aflopend :

    Hoed oranje - H. aurantiosplendens (Prachtwasplaat Z Texel)
    Hoed rood
    • H. coccinea (Scharlaken wasplaat) - hoed alleen bij jonge exemplaren soms slijmerig
    • H. punicea (Granaatbloemwasplaat Z Texel)
    • H. marchii (Beemdwasplaat Z Texel)
    !!Verschil Scharlaken wasplaat en Granaatbloemwasplaat
    - robuuste paddestoel met vezelige steel = Granaatbloemwasplaat;
    - kleinere paddestoel met gladde stengel en rode lamellen = Scharlakenwasplaat

    - Steel kleverig - vrije of aangehechte, niet aflopende lamellen

    Hoed oranje - H. mucronella (Bittere wasplaat Z Texel), H. insipida (Kabouterwasplaat (vooral langs de kust algemeen), H. xanthochroa

    Hoed rood - H. glutinipes var rubra (Hooilandwasplaat vrij zeldzaam, langs de kust, noorden van Friesland en Groningen), H. psittacina var perplexa (Papegaaizwammetje)

    - Steel kleverig - Aflopende lamellen

    Hoed oranje - H. insipida (Kabouterwasplaat (vooral langs de kust algemeen), H.laeta (Slijmwasplaat heischraal grasland, kust en Drente)

    Hoed rood - H. coccineocrenata (Veenmosvuurzwammetje), H. mucronella (Bittere wasplaat)

    - Hoed slijmerig, kleverig, steel droog - Aflopende lamellen

    Hoed oranje - H. laeta (Slijmwasplaat) Hoed rood - geen

    Hoed droog, steel droog - Aflopende lamellen

    Hoed oranje - H. pratensis (Weidewasplaat Texel), H. turundu, H. cantharellus (Trechterwasplaat)

    Hoed rood - H. cantherellus, H. coccineocrenata (Veenmosvuurzwammetje), H. constrictospora, H. mucronella (Bittere wasplaat) Wasplaatjes met een groene tint in de hoed of de steel
    • Steel kleverig, hoed glanzend, slijmerig-kleverig - H. psittacina var psittacina (Papegaaizwammetje)
    • Steel droog + hoed kleverig - H. laeta (Slijmwasplaat vooral Drente) - lamellen aflopend, wit, hoed bruinig oranje, steel geelgroenig
    • Steel droog + hoed droog - H. citrinovirens (Groengele wasplaat- Z niet op Verspr.atlas)
    Gele wasplaten Kijk naar de vorm van de hoed. Wees ook bedacht op zwartverkleuring, deze eigenschap plaatst ze immers direct in de groep van Zwartwordende wasplaten

    - Gele wasplaten met een punthoedje - Hoed droog en steel droog
    • H.citrinovirens (Groengele wasplaat uiterst zeldzaam niet op Verspr.atlas)
    • Hoed kleverig-slijmerig en steel droog
    • H. acutoconica (Puntmutswasplaat)
    • H. aurantiosplendens (Prachtwasplaat Z Texel)
    De Puntmutswasplaat heeft een kleverig gestreepte hoed, droog is de hoed glanzend, geel tot geeloranje. H. acutoconica droeg vroeger de naam H. persistens. De Engelse benaming voor de puntmutswasplaat is Persistent waxcap.
    Om het moeilijk te maken kent de Puntmuts 2 variëteiten. De meest voorkomende is de H. acutoconica var. acutoconica.
    H. acutoconica var. konradii heeft wittig-gele lamellen, maar die kunnen ook rood of oranje getint zijn zoals bij var. acutoconica. Schiet je dus weinig mee op. Beslissend zijn hier de sporenmaten en -vorm (rondachtig tegenover ellipsvormig).

    - Gele wasplaten met gewelfde of uitgespreide hoed - Steel kleverig
    • H. chlorophana (Gele wasplaat)
    • H. vitellina (Verblekende wasplaat Z Texel+kust)
    • H. glutinipes var glutinipes (Hooilandwasplaat Z Drente)
    • H. insipidus (Kabouterwasplaat)
    • H. citrinopallida
    - Gele wasplaten met gewelfde of uitgespreide hoed - Hoed droog en steel droog
    • H. turunda Z, H. citrinopallida
    • H. xanthochroa - Alle zeer zeldzaam niet op Verspr.atlas
    - Gele wasplaten met gewelfde of uitgespreide hoed - Hoed kleverig, slijmerig en steel droog
    • H. chlorophana (Gele wasplaat, langs de kust, vooral Texel)
    • H. ceracea (Elfenwasplaat)
    • H. cintrinopallida
    • H aurantiosplendens
    • H. subpapllata (Vroege wasplaat Z Drente)
    !!Verschil Elfenwasplaat en Gele wasplaat - kijk naar de steel
    • steel vezelig = Prachtwasplaat
    • steel glad en doorsnede kleiner dan 5 mm = Elfenwasplaat
    • steel glad en doorsnede groter dan 5 mm = Gele wasplaat
    Witte wasplaten
    • H. virginea (Sneeuwzwammetje) - droge steel en vochtig slijmerig-vettige hoed. De paddestoel geurt licht naar kokos.
    • H. russocoriacea (Geurende wasplaat)- hoed glanzend en kleverig, ruikt sterk naar leer of ceder.
    Beide soorten hebben aflopende lamellen.

    Paarsige wasplaten
    Deze soorten komen in Nederland helaas nauwelijks tot niet voor. Ze zijn wel beeldschoon zo te zien op de foto′s in boeken en op internet.

    Grijzige tot grijsblauwe wasplaten
    De H. irrigata (Grauwe wasplaat) heeft een kleverige steel. De soort is zeldzaam. Komt voor op hooiland en is vooral bekend van Texel.
    De overige soorten komen in Nederland nauwelijks tot niet voor.


    Bruine wasplaten
    H. irrigata (Grauwe wasplaat zie hierboven), H.ingrata (Blozende wasplaat - uiterst zeldzaam), H. colemanniana (Bruine wasplaat met droge steel en droge of kleverige hoed)

SPECIFICATIES - kabouterwasplaat
familieHygrophoraceae (Hygrophoraceae)
info familieEen familie van paddestoelen met dikke lamellen en witte sporen. Tot deze familie behoren o.a. de Hygrophorus en de Hygrocybe -wasplaatjes soorten. DNA-onderzoek heeft de familie aardig uitgebreid. Een aantal soorten leeft samen met mossen.
naam kabouterwasplaat (Hygrocybe insipida)
waar in voedselarme, onbemeste graslanden, veel in de duinen
sporeekleur wittig
hoed jong halfbol, later gewelfd, oppervlak kleverig tot slijmerig, glad, oranjerood tot geel, vaak met glazige vlek in het centrum, rand tot halverwege doorschijnend gestreept
steel tot 2x zo lang als de hoeddia., geen velum, kleverig indien vers, maar snel opdrogend, oranjerood tot geel, net onder de lamellen donkerder
plaatjes breed aangehecht of kort aflopend op de steel, geel of oranje