Kabouterwasplaat (Hygrocybe insipida)
De kleur van de Kabouterwasplaat varieert van geel tot oranjerood. Felrood gekleurd lijkt de Kabouterwasplaat best wel veel op een Gewoon vuurzwammetje (voor de leek). De gele variant doet dan weer denken aan een Elfenwasplaat.
Het verschil voel je direct als je de paddenstoel aanraakt: de Kabouterwasplaat heeft een slijmerig of kleverig hoedje èn steel. Het Gewone vuurzwammetje (H. miniatia) heeft een droog hoedje met schubjes. De Elfenwasplaat heeft altijd een droge steel en is echt geel (zonder oranjetinten) van kleur.
En dan is er nog de zeer algemene Zwartwordende wasplaat. Bij ouder worden direct te herkennen aan de zwartverkleuringen. Een tweede handig kenmerk van deze wasplaat zijn de vrije lamellen.
Info uit Funga Nordica
Hier wordt het onderscheid gemaakt tussen slijmerig, kleverig of vochtig. De Kabouterwasplaat voelt vochtig aan wanneer hij nog vers is.
Hygrocybe insipida (Kabouterwasplaat)
Vruchtlichaam helder rood, oranje, geel
- Niet zwart verkleurend
- Hoed vochtig
- Lamellen breed aangehecht
- Smaak geen
- Steel slijmig of vochtig
- Lamelsnede niet slijmerig
- In grasland - Steel niet slijmerig, maar vochtig indien vers
Sporen (5-)6-7.5x3-4(-5) mu. Ellipsvormig, cilindrisch tot langwerpig, soms ingesnoerd
Lamelvlees onregelmatig met gezwollen elementen tot 150 mu lang
Hoedhuid ixotrichoderm gemengd met ixocutis
Het verschil voel je direct als je de paddenstoel aanraakt: de Kabouterwasplaat heeft een slijmerig of kleverig hoedje èn steel. Het Gewone vuurzwammetje (H. miniatia) heeft een droog hoedje met schubjes. De Elfenwasplaat heeft altijd een droge steel en is echt geel (zonder oranjetinten) van kleur.
En dan is er nog de zeer algemene Zwartwordende wasplaat. Bij ouder worden direct te herkennen aan de zwartverkleuringen. Een tweede handig kenmerk van deze wasplaat zijn de vrije lamellen.
Info uit Funga Nordica
Hier wordt het onderscheid gemaakt tussen slijmerig, kleverig of vochtig. De Kabouterwasplaat voelt vochtig aan wanneer hij nog vers is.
Hygrocybe insipida (Kabouterwasplaat)
Vruchtlichaam helder rood, oranje, geel
- Niet zwart verkleurend
- Hoed vochtig
- Lamellen breed aangehecht
- Smaak geen
- Steel slijmig of vochtig
- Lamelsnede niet slijmerig
- In grasland - Steel niet slijmerig, maar vochtig indien vers
Sporen (5-)6-7.5x3-4(-5) mu. Ellipsvormig, cilindrisch tot langwerpig, soms ingesnoerd
Lamelvlees onregelmatig met gezwollen elementen tot 150 mu lang
Hoedhuid ixotrichoderm gemengd met ixocutis
Kenmerken van het geslacht Wasplaat (Hygrocybe) waartoe Kabouterwasplaat behoort.
Wasplaatjes hebben meestal een felgekleurde, wasachtige of glazige hoed en steel. De lamellen zijn vrij dik en vrij tot aflopend (een belangrijk kenmerk dus!) en wasachtig. Een tweede belangrijk determinatiekenmerk is of de hoed en de steel al dan niet glibberig of kleverig zijn.
Saprotroof of samenlevend met grassen.
Wasplaatjes proberen te benoemen:
De gemakkelijkst te herkennen wasplaat is de Zwartwordende (H. conica). Zodra je ook maar de kleinste zwarte verkleuring ontwaart op de hoed of de steel, kun je er vanuit gaan dat de wasplaat H. conica is. De hoed en steel kunnen zowel droog als plakkerig zijn. De hoed is meestal puntig. Het is een paddestoel van de kust. De kleur is geel, oranje of rood.
In stuivend zand kan de H. conicoides (Duinwasplaat) worden gevonden. Van deze wasplaat verkleurt alleen de steel, niet de hoed.
Wasplaatjes met een groene tint in de hoed of de steel
Steel kleverig - H. psittacina var psittacina (Papegaaizwammetje)
Steel droog + hoed kleverig - H. laeta (Slijmwasplaat vooral Drente) - lamellen aflopend, wit, hoed bruinig oranje, steel geelgroenig
Steel droog + hoed droog - H. citrinovirens (Groengele wasplaat- Z niet op Verspr.atlas)
Gele wasplaten
Kijk naar de vorm van de hoed. Wees ook bedacht op zwartverkleuring, deze eigenschap plaatst ze immers direct in de groep van Zwartwordende wasplaten
Punthoedje -
Steel kleverig - H. persistens
Hoed droog en steel droog - H.citrinovirens (Groengele wasplaat uiterst zeldzaam niet op Verspr.atlas)
Hoed kleverig, slijmerig en steel droog - H. acutoconica (Puntmutswasplaat) H. aurantiosplendens (Prachtwasplaat Z Texel), H. persistens ?
De Puntmutswasplaat heeft een kleverig gestreepte hoed, droog is de hoed glanzend, geel tot geeloranje.
Gewelfd of uitgespreid
Steel kleverig - H. chlorophana (Gele wasplaat), H. vitellina (Verblekende wasplaat Z Texel+kust), H. glutinipes var glutinipes (Hooilandwasplaat Z Drente), H. insipidus (Kabouterwasplaat), H. citrinopallida
Hoed droog en steel droog - H. turunda Z, H. citrinopallida, H. xanthochroa - Alle zeer zeldzaam niet op Verspr.atlas
Hoed kleverig, slijmerig en steel droog - H. chlorophana (Gele wasplaat kust, vooral Texel), H. ceracea (Elfenwasplaat), H. cintrinopallida, H aurantiosplendens, H. subpapllata (Vroege wasplaat Z Drente)
!!Verschil Elfenwasplaat en Gele wasplaat - kijk naar de steel -> steel vezelig = Prachtwasplaat; steel glad en doorsnede kleiner dan 5 mm = Elfenwasplaat; steel glad en doorsnede groter dan 5 mm = Gele wasplaat
Witte wasplaten
Het Sneeuwzwammetje heeft een droge steel en kleverige hoed. De paddestoel geurt licht naar kokos.
De Geurende wasplaat ruikt naar leer of ceder.
Beide soorten hebben aflopende lamellen.
Paarsige wasplaten
Deze soorten komen in Nederland helaas nauwelijks tot niet voor. Ze zijn wel beeldschoon zo te zien op de foto′s in boeken en op internet.
Grijzige tot grijsblauwe wasplaten
De H. irrigata (Grauwe wasplaat heeft een kleverige steel. De soort is zeldzaam. Komt voor op hooiland en is vooral bekend van Texel.
De overige soorten komen in Nederland nauwelijks tot niet voor.
Bruine wasplaten
H. irrigata (Grauwe wasplaat zie hierboven), H.ingrata (Blozende wasplaat - uiterst zeldzaam), H. colemanniana (Bruine wasplaat met droge steel en droge of kleverige hoed)
Rode, oranje en gele wasplaten (Hygrocybe)
Hoed droog en steel droog
- lamellen vrij of aangehecht, niet aflopend :
Hoed oranje - H.quieta, H. miniata (Gewoon vuurzwammetje), H. calciphila, H. substrangulata, H. intermedia, H. helobia, H. reidii
Hoed rood - H. mucronella (Bittere wasplaat Z kust), H. splendidissima (Klaprooswasplaat Z Rotsg.), H. helobia (Broos vuurzwammetje veenmos), H. miniata (Gewoon vuurzwammetje), H. calciphila (Kalkvuurzwammetje Z), H. reidii (Honingwasplaat Z Texel), H. coccinea (Scharlaken wasplaat matig algemeen kust ), H. constrictospora (Vermiljoenwasplaat Z).
!!Verschil Gewoon vuurzwammetje en Scharlaken wasplaat - kijk naar de hoed -> hoed met schubjes (+ sporen driehoekig) = vuurzwammetje; hoed glad of fijn vezelig (sporen langwerpig) -> grote paddestoel met helder rode hoed= Klaprooswasplaat; kleiner model oranjerood met rode lamellen met gele snede = Scharlaken wasplaat.
Hoed kleverig, slijmerig en steel droog
- lamellen vrij of aangehecht, niet aflopend :
Hoed oranje - H. aurantiosplendens (Prachtwasplaat Z Texel), H. persistens ?
Hoed rood - H. coccinea (Scharlaken wasplaat) , H. punicea (Granaatbloemwasplaat Z Texel), H. marchii (Beemdwasplaat Z Texel), H. salicis-herbaceae?
!!Verschil Scharlaken wasplaat en Granaatbloemwasplaat - robuuste paddestoel met vezelige steel = Granaatbloemwasplaat; kleinere paddestoel met gladde stengel en rode lamellen = Scharlakenwasplaat
Steel kleverig
vrije of aangehechte, niet aflopende lamellen
Hoed oranje - H. mucronella (Bittere wasplaat Z Texel), H. insipida (Kabouterwasplaat (vooral langs de kust algemeen), H. xanthochroa
Hoed rood - H. glutinipes var rubra (Hooilandwasplaat vrij zeldzaam, langs de kust, noorden van Friesland en Groningen), H. psittacina var perplexa (Papegaaizwammetje)
Steel kleverig
Aflopende lamellen
Hoed oranje - H. insipida (Kabouterwasplaat (vooral langs de kust algemeen), H.laeta (Slijmwasplaat heischraal grasland, kust en Drente)
Hoed rood - H. coccineocrenata (Veenmosvuurzwammetje), H. mucronella (Bittere wasplaat)
Hoed slijmerig, kleverig, steel droog
Aflopende lamellen
Hoed oranje - H. laeta (Slijmwasplaat) Hoed rood - geen
Hoed droog, steel droog
Aflopende lamellen
Hoed oranje - H. pratensis (Weidewasplaat Texel), H. turundu, H. cantharellus (Trechterwasplaat)
Hoed rood - H. cantherellus, H. coccineocrenata (Veenmosvuurzwammetje), H. constrictospora, H. mucronella (Bittere wasplaat)
Wasplaatjes hebben meestal een felgekleurde, wasachtige of glazige hoed en steel. De lamellen zijn vrij dik en vrij tot aflopend (een belangrijk kenmerk dus!) en wasachtig. Een tweede belangrijk determinatiekenmerk is of de hoed en de steel al dan niet glibberig of kleverig zijn.
Saprotroof of samenlevend met grassen.
Wasplaatjes proberen te benoemen:
De gemakkelijkst te herkennen wasplaat is de Zwartwordende (H. conica). Zodra je ook maar de kleinste zwarte verkleuring ontwaart op de hoed of de steel, kun je er vanuit gaan dat de wasplaat H. conica is. De hoed en steel kunnen zowel droog als plakkerig zijn. De hoed is meestal puntig. Het is een paddestoel van de kust. De kleur is geel, oranje of rood.
In stuivend zand kan de H. conicoides (Duinwasplaat) worden gevonden. Van deze wasplaat verkleurt alleen de steel, niet de hoed.
Wasplaatjes met een groene tint in de hoed of de steel
Steel kleverig - H. psittacina var psittacina (Papegaaizwammetje)
Steel droog + hoed kleverig - H. laeta (Slijmwasplaat vooral Drente) - lamellen aflopend, wit, hoed bruinig oranje, steel geelgroenig
Steel droog + hoed droog - H. citrinovirens (Groengele wasplaat- Z niet op Verspr.atlas)
Gele wasplaten
Kijk naar de vorm van de hoed. Wees ook bedacht op zwartverkleuring, deze eigenschap plaatst ze immers direct in de groep van Zwartwordende wasplaten
Punthoedje -
Steel kleverig - H. persistens
Hoed droog en steel droog - H.citrinovirens (Groengele wasplaat uiterst zeldzaam niet op Verspr.atlas)
Hoed kleverig, slijmerig en steel droog - H. acutoconica (Puntmutswasplaat) H. aurantiosplendens (Prachtwasplaat Z Texel), H. persistens ?
De Puntmutswasplaat heeft een kleverig gestreepte hoed, droog is de hoed glanzend, geel tot geeloranje.
Gewelfd of uitgespreid
Steel kleverig - H. chlorophana (Gele wasplaat), H. vitellina (Verblekende wasplaat Z Texel+kust), H. glutinipes var glutinipes (Hooilandwasplaat Z Drente), H. insipidus (Kabouterwasplaat), H. citrinopallida
Hoed droog en steel droog - H. turunda Z, H. citrinopallida, H. xanthochroa - Alle zeer zeldzaam niet op Verspr.atlas
Hoed kleverig, slijmerig en steel droog - H. chlorophana (Gele wasplaat kust, vooral Texel), H. ceracea (Elfenwasplaat), H. cintrinopallida, H aurantiosplendens, H. subpapllata (Vroege wasplaat Z Drente)
!!Verschil Elfenwasplaat en Gele wasplaat - kijk naar de steel -> steel vezelig = Prachtwasplaat; steel glad en doorsnede kleiner dan 5 mm = Elfenwasplaat; steel glad en doorsnede groter dan 5 mm = Gele wasplaat
Witte wasplaten
Het Sneeuwzwammetje heeft een droge steel en kleverige hoed. De paddestoel geurt licht naar kokos.
De Geurende wasplaat ruikt naar leer of ceder.
Beide soorten hebben aflopende lamellen.
Paarsige wasplaten
Deze soorten komen in Nederland helaas nauwelijks tot niet voor. Ze zijn wel beeldschoon zo te zien op de foto′s in boeken en op internet.
Grijzige tot grijsblauwe wasplaten
De H. irrigata (Grauwe wasplaat heeft een kleverige steel. De soort is zeldzaam. Komt voor op hooiland en is vooral bekend van Texel.
De overige soorten komen in Nederland nauwelijks tot niet voor.
Bruine wasplaten
H. irrigata (Grauwe wasplaat zie hierboven), H.ingrata (Blozende wasplaat - uiterst zeldzaam), H. colemanniana (Bruine wasplaat met droge steel en droge of kleverige hoed)
Rode, oranje en gele wasplaten (Hygrocybe)
Hoed droog en steel droog
- lamellen vrij of aangehecht, niet aflopend :
Hoed oranje - H.quieta, H. miniata (Gewoon vuurzwammetje), H. calciphila, H. substrangulata, H. intermedia, H. helobia, H. reidii
Hoed rood - H. mucronella (Bittere wasplaat Z kust), H. splendidissima (Klaprooswasplaat Z Rotsg.), H. helobia (Broos vuurzwammetje veenmos), H. miniata (Gewoon vuurzwammetje), H. calciphila (Kalkvuurzwammetje Z), H. reidii (Honingwasplaat Z Texel), H. coccinea (Scharlaken wasplaat matig algemeen kust ), H. constrictospora (Vermiljoenwasplaat Z).
!!Verschil Gewoon vuurzwammetje en Scharlaken wasplaat - kijk naar de hoed -> hoed met schubjes (+ sporen driehoekig) = vuurzwammetje; hoed glad of fijn vezelig (sporen langwerpig) -> grote paddestoel met helder rode hoed= Klaprooswasplaat; kleiner model oranjerood met rode lamellen met gele snede = Scharlaken wasplaat.
Hoed kleverig, slijmerig en steel droog
- lamellen vrij of aangehecht, niet aflopend :
Hoed oranje - H. aurantiosplendens (Prachtwasplaat Z Texel), H. persistens ?
Hoed rood - H. coccinea (Scharlaken wasplaat) , H. punicea (Granaatbloemwasplaat Z Texel), H. marchii (Beemdwasplaat Z Texel), H. salicis-herbaceae?
!!Verschil Scharlaken wasplaat en Granaatbloemwasplaat - robuuste paddestoel met vezelige steel = Granaatbloemwasplaat; kleinere paddestoel met gladde stengel en rode lamellen = Scharlakenwasplaat
Steel kleverig
vrije of aangehechte, niet aflopende lamellen
Hoed oranje - H. mucronella (Bittere wasplaat Z Texel), H. insipida (Kabouterwasplaat (vooral langs de kust algemeen), H. xanthochroa
Hoed rood - H. glutinipes var rubra (Hooilandwasplaat vrij zeldzaam, langs de kust, noorden van Friesland en Groningen), H. psittacina var perplexa (Papegaaizwammetje)
Steel kleverig
Aflopende lamellen
Hoed oranje - H. insipida (Kabouterwasplaat (vooral langs de kust algemeen), H.laeta (Slijmwasplaat heischraal grasland, kust en Drente)
Hoed rood - H. coccineocrenata (Veenmosvuurzwammetje), H. mucronella (Bittere wasplaat)
Hoed slijmerig, kleverig, steel droog
Aflopende lamellen
Hoed oranje - H. laeta (Slijmwasplaat) Hoed rood - geen
Hoed droog, steel droog
Aflopende lamellen
Hoed oranje - H. pratensis (Weidewasplaat Texel), H. turundu, H. cantharellus (Trechterwasplaat)
Hoed rood - H. cantherellus, H. coccineocrenata (Veenmosvuurzwammetje), H. constrictospora, H. mucronella (Bittere wasplaat)
Klik op de afbeelding voor vergrote weergave met beschrijvende tekst
| familie | Hygrophoraceae (Hygrophoraceae) |
| info familie | Een familie van paddestoelen met dikke lamellen en witte sporen. Tot deze familie behoren o.a. de Hygrophorus en de Hygrocybe -wasplaatjes soorten. DNA-onderzoek heeft de familie aardig uitgebreid. Een aantal soorten leeft samen met mossen. |
| naam | kabouterwasplaat (Hygrocybe insipida) |
| waar | in voedselarme, onbemeste graslanden, veel in de duinen |
| sporeekleur | wittig |
| hoed | jong halfbol, later gewelfd, oppervlak kleverig tot slijmerig, glad, oranjerood tot geel, vaak met glazige vlek in het centrum, rand tot halverwege doorschijnend gestreept |
| steel | tot 2x zo lang als de hoeddia., geen velum, kleverig indien vers, maar snel opdrogend, oranjerood tot geel, net onder de lamellen donkerder |
| plaatjes | breed aangehecht of kort aflopend op de steel, geel of oranje |